Kwaliteit kruiden

Wat zijn kruidensupplementen?

Planten zoals kruiden bevatten veel verschillende stoffen die een werking hebben op onze gezondheid. Deze stoffen zitten vaak in bepaalde delen van de plant zoals het blad, de bloem of de wortel. Gezondheidsproducten met planten of plantendelen worden kruidensupplementen of kruidenpreparaten genoemd.

Naast kruidensupplementen zijn er ook geneesmiddelen met kruiden. De kwaliteit, werkzaamheid en veiligheid van deze producten worden door het College ter beoordeling van Geneesmiddelen beoordeeld. Kruidengeneesmiddelen komen hier verder niet aan bod.   

Waarom een kruidensupplement?

Al eeuwenlang worden planten gebruikt omdat ze een geneeskrachtige, heilzame werking hebben of een bijdrage leveren aan de instandhouding van onze gezondheid. Vooral Aziatische landen staan bekend om een lange geschiedenis van traditioneel gebruik. In Nederland worden kruidensupplementen ook veel gebruikt voor de gezondheid.  

Hoe wordt een kruidensupplement gemaakt?

Het maken van een kruidensupplement begint met het telen van planten. Het tijdstip van oogsten is afhankelijk van het plantendeel dat gebruikt wordt. Bloemen worden in het voorjaar of in de zomer geoogst terwijl wortels tot het najaar moeten wachten. Het geoogste plantenmateriaal kan direct worden verwerkt, maar wordt vaak eerst gedroogd waardoor het langer bewaard kan worden.

Nadat de plantendelen zijn vermalen kunnen ze, zonder verdere verwerking, als kruidenthee of in capsules worden verpakt. Maar meestal wordt er eerst een extract van gemaakt. Tijdens het extractieproces worden stoffen uit het plantenmateriaal gehaald, omdat ze oplossen in de extractievloeistof, bijvoorbeeld water, alcohol of olie. Dit proces is te vergelijken met het zetten van thee of koffie. Na verwijdering van het plantenmateriaal blijft de vloeistof, het extract, over en kan dit worden verwerkt tot bijvoorbeeld tabletten.

Wat zijn de verschillen tussen kruidensupplementen?

De kwaliteit, ofwel de werkzaamheid en veiligheid van een kruidensupplement worden bepaald door verschillende factoren. Zo spelen het gebruikte plantendeel, de dosering en in zekere mate de toedieningsvorm een rol bij de werking van het product in jouw lichaam. Daarnaast kunnen voor kruidensupplementen ook de grondsoort waarop de plant groeit, het weer (veel of weinig zon en regen), het plantenras, oogsttijd en het productieproces van invloed zijn op de kwaliteit. In wetgeving zijn er voor kruiden eisen voor vervuiling met bijvoorbeeld zware metalen en gifstoffen. Hier moeten bedrijven aan voldoen.

Planten kunnen op verschillende manieren worden verwerkt in een supplement, de belangrijkste soorten staan hieronder. Op het etiket kun je meestal lezen welke soort in het product zit.

Kruidensupplementen gemaakt van puur plantenmateriaal
Dit is de meest eenvoudige (en pure) vorm van de plant. Na oogsten en reinigen worden de planten of plantendelen gedroogd. Na drogen kan het materiaal, eventueel na verdere vermaling, als thee worden verwerkt. Als de planten of plantendelen nog verder vermaalt worden tot poeder, kunnen ze in een capsule of tablet worden verwerkt.

Kruidensupplementen gemaakt van een extract
Aan de plant of delen hiervan, wordt een oplosmiddel toegevoegd. Bepaalde stoffen lossen in deze vloeistof op en worden zo uit het plantenmateriaal gehaald. De vloeistof die na scheiding van het plantenmateriaal overblijft, is een extract. Het extract bevat veel van de werkzame stoffen van de plant. Afhankelijk van de werkwijze en gebruikte vloeistoffen heeft dit extract soms een meer specifieke naam zoals een tinctuur (op basis van alcohol). Het extract kan ook worden ingedampt tot een droge stof en worden verwerkt in een supplement. Op het etiket staat naast welke plant of deel hiervan is gebruikt, soms ook de verhouding plantenmateriaal en extractievloeistof. Zo betekent een extract van 4:1, dat 4 delen plant zijn gebruikt om 1 deel extract te krijgen.

Kruidensupplementen met een gestandaardiseerd extract
De hoeveelheid plantenstoffen in een extract kan per seizoen, per producent (merk) of productiebatch verschillen. Om deze variaties op te vangen kan een product worden gestandaardiseerd op een vaste hoeveelheid plantenstoffen uit de planten. We noemen dit standaardisatie. Een bekend voorbeeld is een supplement met valeriaan. Dit product kan  gestandaardiseerd zijn op een bepaalde hoeveelheid valeriaanzuur. Op het etiket staat dan naast de hoeveelheid plant of kruid ook de hoeveelheid stof vermeld, waarop gestandaardiseerd is.

Wil je meer weten over hoe een bepaald kruidensupplement is gemaakt? Vraag dit dan na bij de fabrikant van het supplement.

Zijn (kruiden)supplementen veilig?

In Nederland verkrijgbare voedingssupplementen moeten veilig zijn. Europese en Nederlandse wetten stellen hoge eisen. Zo moet elk bedrijf een uitgebreid voedselveiligheidsplan hebben en ervoor zorgen dat hun producten veilig worden geproduceerd. De Nederlandse overheid controleert hierop en kan boetes opleggen. Ook kan de overheid verkoop van een producten verbieden of een product van de markt terugroepen, wanneer ze niet aan de eisen voldoen en als bij gebruik de gezondheid van mensen in gevaar is.

Wanneer je kruidenpreparaten wil gaan gebruiken is het raadzaam om tijdens de zwangerschap, periode van borstvoeding of bij medicijngebruik eerst na te gaan of dit ook kan. Soms kan het beter zijn om dan geen kruidensupplementen te gebruiken. Dit kun je het beste checken op het etiket van een supplement, op onze website onder ‘Alle voedingssupplementen’ of vragen aan je therapeut, arts of apotheker.

Waar moet ik op letten als ik een kruidensupplement neem?

Gebruiksadvies en dagdosering
Lees voor het gebruik altijd eerst het etiket en houd je aan het gebruiksadvies en de dosering. Neem niet meer dan de aanbevolen dagelijkse dosering.

Waarschuwingen
Sommige kruidensupplementen zijn niet geschikt voor zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven of kinderen. Ook moeten de supplementen altijd buiten bereik van jonge kinderen worden bewaard. Deze waarschuwingen staan op het etiket van het voedingssupplement.

Wisselwerking met geneesmiddelen
De meeste voedingssupplementen kunnen naast geneesmiddelen gebruikt worden. Maar er zijn uitzonderingen. Door gebruik van bepaalde kruidensupplementen kunnen sommige medicijnen sterker of minder werken of zelfs niet meer werken. Wanneer je medicijnen gebruikt, kijk dan altijd op het etiket van het voedingssupplement of er een waarschuwing staat voor gebruik bij bepaalde geneesmiddelen. En overleg het gebruik van kruidensupplementen bij medicijngebruik met je huisarts of apotheker.

Lees hier welke veel gebruikte kruidensupplementen de werking van medicijnen kunnen veranderen.

Welke toedieningsvorm moet ik kiezen?

De voorkeur voor een toedieningsvorm kan van een aantal factoren afhangen. Tincturen zijn op basis van alcohol. Er zijn echter mensen die liever geen alcohol gebruiken en ook toepassing bij kinderen kan soms ongewenst zijn. Voor deze mensen bieden tabletten, capsules of poeder uitkomst. Andersom zijn er mensen die allergisch of overgevoelig zijn voor dragerstoffen of andere hulpstoffen in tabletten of capsules. Dan kan een tinctuur of poeder de voorkeur hebben.

Wetenschappelijk onderzoek naar werking van kruiden

De onderbouwing van de werkzaamheid van kruiden komt uit verschillende hoeken. Verschillende kruiden zijn onderzocht in wetenschappelijke studies met mensen met bepaalde aandoeningen. Daarnaast zijn je eigen ervaring, die van je familie, vrienden en kennissen of de lange traditie die het kruid kent, ook van belang. Al deze gegevens geven aanwijzingen voor de werking van het kruid.

Hebben kruidensupplementen een effect in het lichaam?

Het gezondheidseffect van kruidensupplementen is afhankelijk van waarvoor je het gebruikt, welk soort kruidensupplement je gebruikt en hoe jouw lichaam reageert op het supplement. Door de natuurlijke verschillen in kruidensupplementen kan het zo zijn dat het ene supplement voor jou wel effect heeft, maar het andere supplement niet. Probeer daarom wat voor jou werkt. Je kan ook altijd advies vragen bij een voedingssupplementenbedrijf of een therapeut.

Meer informatie?

IVG heeft de informatie over gezondheidseffecten per voedingssupplement gemarkeerd met één, twee of drie blaadjes, zodat je in één oogopslag kan zien hoe sterk een wetenschappelijke onderbouwing is voor een bepaald effect.

Wil je meer weten over welke gezondheidseffecten op de verpakkingen van voedingssupplementen mogen staan? Bekijk hier meer informatie over gezondheidsclaims.